is een worminfectie die zelfs door dierenartsen vaak niet herkend wordt. Omdat deze infectie toch vaker voorkomt dan gedacht wijden we hier een blog aan. Duits onderzoek heeft aangetoond dat ca. de helft van de paarden in Noord-Duitsland deze infectie in de zomer doormaken (1). Hiervan wordt maar een beperkt aantal ziek of toont symptomen, zodat de meeste besmettingen ongemerkt verlopen. Mede daarom is de ziekte in Nederland vrijwel onbekend. Onder andere door klimaatverandering lijkt het aantal besmettingen ook in Nederland toe te nemen (2).

Om welke wormen gaat het?
Bij paarden veroorzaken 3 soorten bijna alle infecties: Habronema muscae, Habronema majus en Draschia megastoma. Dit zijn 7-35 mm lange wormen die in volwassen stadium in de maag leven. Als larven leven ze in de huid of longen en kunnen daar typische symptomen kunnen veroorzaken. In Noord-Duitsland werden voornamelijk Habronema majus infecties gevonden en in mindere mate Habronema muscae, maar geen besmettingen met Draschia (1).

Hoe verloopt de besmetting?
De eitjes van de wormen worden door vliegen uit de mest opgenomen, meestal door stalvliegen (Stomoxys calcitrans) of door huisvliegen (Musca domestica). Bij Habronema muscae is de huisvlieg de gastheer voor de ontwikkeling van de larven, bij H. majus de stalvlieg. De Habronema-larven kruipen in de mest uit het ei en besmetten hier stal- of huisvlieglarven, die ook in de mest uit het ei komen. Zodra de larven vlieg geworden zijn en deze een paard steken of op een paard gaan zitten bij mond, neus of ogen voelen de larven in de vlieg de hogere temperatuur en vochtigheid van specifiek deze delen van het paardenlichaam en kruipen via de snuit van de vlieg naar het paard. Deze kan dan de larven inslikken, waardoor ze in de maag terecht komen.Daar kunnen ze zich tot wormen ontwikkelen. De larven kunnen zich ook boren in de huid of migreren naar de longen, zodat hier lokale infecties ontstaan.

Typerende ‘zweertjes’ om de mond
Vooral om de mond zijn deze vaak heel typisch, ronde zweertjes* die vaak ook erg jeukerig zijn, zie ook de foto’s. In dit geval betrof het een jonge IJslander die een paar kilometer over de grens bij Coevorden (Drenthe) in Duitsland stond. Andere typische plekken zijn aan de penis en aan de ogen; de larven ontwikkelen zich in de huid echter niet tot volwassen wormen. Wel kunnen er zo vervelende, grote zweren ontstaan of zelfs irritatie van het hoornvlies met tranende ogen als symptoom. Behandeling met ivermectine  werkt meestal binnen een paar dagen, waarna de plekken na ongeveer 1-2 weken genezen. De ivermectine kan zowel oraal, als normaal wormmiddel worden ingezet, als direct op de wond worden gesmeerd. Bij erg geïrriteerde plekken kan daarnaast behandeling met corticosteroïden nodig zijn. Zonder behandeling sterven de larven aan het eind van de zomer en genezen de plekken normaal gesproken vanzelf (1).

Mogelijk complicaties
De larven kunnen in de longen ook flinke irritaties en abcessen veroorzaken, zodat paarden ademhalingsproblemen krijgen of gaan hoesten (1). De maag-habronemiasis ontwikkelen de larven zich tot wormen in de maag en verloopt meestal symptoomloos, maar de wormen kunnen bij zwaardere infecties wel voor maagslijmvliesontsteking met veel slijmvorming of zelfs maagzweren zorgen (1). Bij maagklachten die in de zomermaanden ontstaan is het dus zeker zinvol om deze infectie als mogelijke oorzaak mee te nemen, want een behandeling van de wormen is veel eenvoudiger en minder belastend dan een behandeling met bijvoorbeeld omeprazol.

Gebrekkige diagnostiek?
Juist omdat uit onderzoek is gebleken dat in Noord-Duitsland ongeveer de helft van de paarden met Habronema-soorten geïnfecteerd was, is het van groot belang ook in Nederland bij paarden met genoemde klachten aan habronemiasis te denken. Ook in het geval van de hierboven genoemde IJslander geloofde de dierenarts eerst niet dat dit habronemiasis was (o.a. omdat het al in mei optrad). De eigenaresse moest zelf met informatie komen en meerdere keren navragen voordat de ivermectine voorgeschreven werd. Toen daarna al binnen een paar dagen de plekken verbeterden was de diagnose ook voor de dierenarts duidelijk.

Samenvattend
De vraag is natuurlijk of Habronemiasis in Nederland echt veel minder voorkomt dan in Duitsland (wat gezien de nabijheid van Noord-Duitsland heel onwaarschijnlijk is). Of herkennen veel dierenartsen de symptomen gewoon niet?  Aan het eind van de zomer verdwijnen de klachten sowieso meestal vanzelf, of paarden worden tussendoor eens ontwormd, zodat alsnog geen diagnose gesteld wordt. Maar voor de paarden is het wel een kwelling om maanden met irritaties en jeuk te lopen. Hopelijk kan dit artikel een beetje bijdragen aan het bekend maken van deze infectie en daarmee aan snellere diagnoses.

Iduna Barelds
Biologe, ethologe
28 juni 2024

(1) https://flexikon.doccheck.com/de/Habronematidose_(Pferd)

(2) https://paardenkliniekderaaphorst.nl/aandoeningen/inwendige-ziekten/huidproblemen/habronemiasis/

* De typische zweertjes worden ook wel ‘summer sores’ genoemd.

Fotoverslag genezingsproces  van Baldur
Foto’s: Marlies Rasker

Voorjaar 2024.