Bescherm je paard tegen insecten zonder gif!

De insectentijd komt er weer aan en de seizoenen waarin insecten actief zijn worden steeds langer, met name door klimaatverandering. Gebrek aan kou in de winter zorgt ervoor dat extra veel insecten, larven en eieren overleven en zo kunnen ze tot een echte plaag voor je paard worden (en voor ons mensen ook!)

Insecticiden: veilig of niet? - Permethrine

Veel producten die op de markt zijn hebben insecticiden (insectendodende middelen) als werkzame stof (1). Soms is dit bijvoorbeeld permethrine, dat weliswaar lijkt op natuurlijk pyrethrine uit chrysanten, maar in een laboratorium wordt gemaakt. Vaak is dit echter pyrethrine, dat vanwege zijn plantaardige oorsprong als bijzonder veilig en „natuurlijk“ wordt aangeprezen. Dit klopt echter niet; het is net zo goed een insectengif wat ook nuttige insecten zoals bijen en hommels doodt en voor mensen is het niet ongevaarlijk, zoals blijkt uit het overlijden van een meisje met asthma dat haar hond met een pyrethrine-shampoo had gewassen (3).

 

Piperonylbutoxide?

Een andere stof die vrij verkoopbaar is en vaak gebruikt wordt is piperonylbutoxide. Deze stof is o.a. gevaarlijk voor de neurologische ontwikkeling van baby's en kinderen, ook in lagere doses. Ook wordt de stof als mogelijk kankerverwekkend ingedeeld door de Amerikaanse EPA (4). Dit soort bijwerkingen komen vaak pas naar voren nadat een bepaalde stof toegelaten is door de CTGB (Commissie Toelating Gewasbeschermingsmiddelen). Helaas worden stoffen vaak desondanks niet van de markt gehaald. Het is niet voor niets dat o.a. de ziekte van Parkinson in veel Europese landen zoals Frankrijk en onlangs ook Duitsland als beroepsziekte voor boeren erkend is (5).

 

Voorzichtigheid is geboden

Dit alles geeft wel aan hoe belangrijk het is om uiterst voorzichtig om te gaan met producten die „vliegwerend“ zouden zijn, bijvoorbeeld. Of dekens die geïmpregneerd zijn met pyrethrine bijvoorbeeld. Alles wat vliegen of muggen doodt of weert, is ook schadelijk voor ALLE andere nuttige insecten zoals bijen, hommels en vlinders, en daarnaast meestal ook voor zoogdieren en vogels.

 

Veilige alternatieven voor insecticiden

Maar wat dan? Gelukkig zijn er veel producten op basis van etherische oliën, die meestal minstens zo goed insectenwerend zijn als de giftige producten. Ook al zijn deze stoffen vaak ook niet gezond voor insecten, ze baseren zich veel meer op een 
werende werking door de intensieve geur dan op een dodende of verlammende
werking zoals de gifstoffen. Daarnaast is het vooral erg belangrijk om je paard een goede vliegen- of eczeemdeken op te doen (de meeste paarden vinden dit al snel erg fijn, ze merken dat het goed werkt) en dan natuurlijk een merk dat niet doordrenkt is met gif (permethrine). De deken zelf werkt afwerend genoeg, gif is daar niet nog
extra bij nodig en na een paar keer wassen en/of rollen is het sowieso uit de deken verdwenen of door UV-licht afgebroken en niet meer werkzaam (3).

Bij etherische  oliën is het wel belangrijk om goed te weten wat je doet en welke olie of vloeistof je als basis neemt, sommige zoals bijvoorbeeld tea tree olie kunnen reacties geven bij gevoelige huid. Er zijn winkels die daar mee helpen, maar je kunt ook kant-en-klaar producten kopen zoals van EqWax. En er zijn ook verschillende natuurlijke vliegensprays te koop op basis van etherische olie zonder pyrethrine. EqWax gebruikt in haar producten voor paarden geen tea tree olie.

 

Wat dacht je van een donkere schuilstal als bescherming?

Als laatste punt is het een heel groot voordeel, vooral in de dazentijd, als je paarden een donkere inloopstal hebben. De meeste stekende insecten (behalve muggen) gaan geen donkere stal binnen en je paarden zullen hier dankbaar gebruik van maken.

Conclusie:

Het blijft een lastig thema en je kunt je paarden nooit 100% beschermen. Maar dat hoeft ook niet; ze moeten vooral comfortabel zijn en in geval van zomereczeem bijvoorbeeld geen jeuk ontwikkelen. In combinatie met de verzorgende producten van BiteBack en EqWax is dat met goede dekens en een inloopstal heel goed te doen gelukkig – ik spreek uit eigen ervaring, want mijn paarden staan direct aan het bos in een insectenparadijs. Waar we allemaal erg van kunnen genieten, omdat de insectenwereld ondanks de muggen, dazen en andere steekbeesten vooral ook heel erg mooi en fascinerend is – en als bestuivers en roofinsekten die plagen onderdrukken absoluut essentieel voor het voortbestaan van juist ook de landbouw en gezonde paardenweiden.

Idhuna Barelds
Biologe/ethologe
31 maart 2025

(1) https://nl.wikipedia.org/wiki/Insecticide
(2) https://nl.wikipedia.org/wiki/Permethrine
(3) https://en.wikipedia.org/wiki/Pyrethrin
(4) https://en.wikipedia.org/wiki/Piperonyl_butoxide
(5) https://www.beroepsziekten.nl/content/duitsland-erkent-parkinson-als-beroepsziekte