Zin en onzin: Elektrolyten voor paarden – nu geactualiseerd!
Er zijn al een paar flink warme dagen geweest en de zomer komt er nog aan. Tenzij je je paard bij temperaturen boven de 20 graden op rust wilt zetten zul je je paard dan waarschijnlijk regelmatig in het zweet rijden. Vooral ruiters met weinig schaduw of bossen in de omgeving hebben na het rijden dan vaak flink natte paarden. Behalve waterverlies zorgt dit ook voor verlies van zogenaamde elektrolyten.
Wat zijn elektrolyten?
Elektrolyten zijn chemische verbindingen die in het lichaam in opgeloste vorm als ionen (geladen deeltjes) voorkomen en signalen in het lichaam via elektrische stromen doorgeven. Het evenwicht tussen de hoeveelheid elektrolyten en de hoeveelheid water is erg nauwkeurig regeld in het lichaam. De elektrolyten zoeken door selectief doorlatende celmembranen hun weg naar de vloeistof die minder elektrolyt-ionen bevat, afhankelijk van de situatie is dat dan vanuit de cel naar buiten of juist van buiten de cel in; dit wordt osmose genoemd. Het heen en weer zwemmen van de elektrolyten door de kanalen in de celwand zorgt voor de signalen die spieren doen samentrekken en zenuwsignalen doorgeven, en ook hydreren van het lichaam en pH-waarde van het bloed zijn afhankelijk van elektrolyten (1).
De belangrijkste elektrolyten in het lichaam van een paard zijn net als bij mensen natrium, kalium. calcium, magnesium, chloride, waterstoffosfaat en waterstofcarbonaat. Via voeding worden deze elektrolyten normaal gesproken in het lichaam aangevuld. Voldoende water wordt via een gevoel van dorst opgenomen; dorst is het signaal van het lichaam dat de balans tussen elektrolyten en water verstoord is. Het heeft dus geen zin te proberen paarden extra vocht te laten opnemen als ze dit niet zelf willen drinken, omdat je dan de balans tussen water en elektrolyten verstoort.
Is een liksteen voldoende om te voorzien in de behoefte aan elektrolyten?
Veel mensen gaan ervan uit dat een liksteen voldoende is voor paarden, omdat ze er meestal graag aan likken. Wetenschappers zijn er echter niet zeker van dat paarden zelf weten hoeveel zout ze nodig hebben (2), daarom is het toevoegen van met name zout na zweten zeker geen overbodige luxe. Er zijn echter wel mechanismes in het lichaam die ervoor zorgen dat de trek in zout (natriumchloride) stijgt (3), dus zeker voor paarden die regelmatig aan een liksteen likken is de behoefte normaal gesproken gedekt. De andere elektrolyten echter, zoals calcium en kalium, zijn gemiddeld genomen meer dan voldoende aanwezig in ruwvoer en worden bij zweten ook in veel mindere mate uitgescheiden dan natrium (en chloride), en hoeven niet extra toegevoegd te worden (3). Uitzonderingen zijn paarden met diarree, hierbij is het verstandig alle elektrolyten te supplementeren, niet alleen natrium (3).
Wanneer moet je elektrolyten aanvullen?
Het paardenlichaam zweet om oververhitting te voorkomen. Hierbij kunnen zoveel elektrolyten, met name zout, verloren gaan, dat paarden te weinig drinken en daardoor slechter herstellen. Daarom is het van belang om bij intenstief en lang zweten elektrolyten te supplementeren, liefst zo snel mogelijk na het werk, of eventueel al vooraf (5). Echter, dit is met name van toepassing bij langdurig veel zweten, zoals bij endurance ritten in warm weer; hier kunnen ernstigere gevallen van dehydratie optreden, die bij kortere ritten die niet zo intensief zijn eigenlijk nooit optreden (4). Paarden hebben een grote waterbuffer in hun darm, waardoor paarden lang niet zo snel water nodig hebben als mensen. Veel mensen maken zich hierdoor onnodig zorgen over het drinkgedrag van hun paard (4).
Bij warm weer gecombineerd met hard werken, zoals bij endurance, zweet een paard tot 15 liter per uur. Dit zweet bevat ongeveer 5-6 gram zout per liter (hier bestaan individuele verschillen). Dat wil zeggen dat een paard in een uur flink zweten bijna 100 gram zout kan verliezen. Daarnaast bevat zweet ook kalium, calcium en magnesium, maar de beide laatsten worden in lage hoeveelheden uitgescheiden en zijn via de normale voeding met een goed mineralensupplement voldoende aan te vullen. Hoogstens bij lange endurance ritten is het verstandig een compleet preparaat wat ook kalium, magnesium en calcium bevat te gebruiken.
Waar kun je op lettten bij de aanschaf van een elektrolyten mix?
Er zijn heel veel elektrolytensupplementen op de markt. Voordat je nu meteen gaat bestellen is het zinvol eens te kijken hoeveel van de genoemde elektrolyten deze preparaten bevatten. Er zijn supplementen op de markt waar je voor een liter vloeibare elektrolyten rond 25 € betaalt maar waar zo weinig elektrolyten in zitten dat de hele liter nog niet voldoende is om een half uurtje zweten aan te vullen… Het loont echt hier nauwkeurig te lezen en te vergelijken. Zeker vloeibare supplementen bevatten daarnaast met name suiker in de vorm van meestal glucose (d-glucose wordt ook vaak dextrose genoemd), wat de meeste recreatiepaarden echt niet gesupplementeerd hoeven te krijgen.
De National Research Council in de VS, die aanbeveligen geeft voor supplementeren van nutriënten die wereldwijd als leidraad gelden, noemt als basisverzorging 10 gram natrium per dag en 40 gram chloride. Zout bestaat voor 40 gewichtsprocent uit natrium. en chloride is veel meer in ruwvoer aanwezig, dus dan kom je op 25 gram zout per dag (ook zonder zweten). De uiteindelijke hoeveelheid hangt af van hoe lang en intensief je paard zweet; dit kan oplopen tot ruim 100 gram zout per dag of zelfs nog meer (41 gram natrium) bij heel zwaar werk (7). Dit kan over het voer als keukenzout deels gesupplementeerd worden (5,6). Zout zonder toevoegingen is prima en vriendelijk voor je portemonnee, het hoeft echt geen keltisch zeezout of ander bijzonder zout te zijn. Je wilt gewoon natrium en chloride aanvullen en dat zit in elk zout wat op de markt is. Trek van dit totaal wel de hoeveelheid af die in het voer zitten; veel mineralenvoer bevat al een bepaalde hoeveelheid natrium en chloride.
Er bestaat wel onderzoek dat erop wijst dat grotere hoeveelheden zout over een langere termijn supplementeren niet goed is, omdat het de zuur-basen-huishouding in de war stuurt. Dit betrof het voeren van 50 tot 100 g zout over een periode van 3 weken, wat natuurlijk ook een behoorlijke hoeveelheid zout is (8).
Het is ook verstandig om een analyse te laten maken van je hooi of gras, want zeker als je in de buurt van de kust woont kan het zijn dat je ruwvoer al redelijk wat natrium bevat.
Conclusie:
Samengevat is het belangrijk te weten hoe intensief je werkt met je paard, veel mensen overschatten de intensiteit. Als je paard wel langer en intensief (over een groot deel van het lichaam) zweet is het verstandig om zout over het voer te supplementeren, voor de meeste recreatiepaarden is een liksteen voldoende. Houd wel in de gaten of deze ook gebruikt wordt. Als een paard veel likt aan oppervlaktes of aan je huid, kan dat een teken zijn dat er een zoutgebrek aanwezig is. Bij paarden die langdurig zweten zoals in de endurance is een goed, hooggedoseerd elektrolytenpreparaat geen overbodige luxe.
Idhuna Barelds
Biologe/ethologe
Herziening: juli 2021
- https://en.wikipedia.org/wiki/Electrolyte
- E-mail Pat Harris, mede-auteur Equine Applied and Clinical Nutrition
- Equine Applied and Clinical Nutrition, Geor, Coenen & Harris
- https://thehorse.com/120491/challenges-in-hydrating-and-balancing-equine-electrolytes/
- https://thehorse.com/14113/fluids-and-electrolytes/
- https://thehorse.com/14113/fluids-and-electrolytes/
- https://www.nap.edu/catalog/11653/nutrient-requirements-of-horses-sixth-revised-edition
- bron volgt
