“Weet wat je eet”, geldt dat voor mijn paard?

Op internet wordt de laatste tijd steeds meer gespeculeerd over de vraag of paarden zelf weten wat ze nodig hebben aan voeding, niet alleen wat betreft energie, maar ook wat betreft mineralen. Omdat dit moeilijk te bewijzen is en studies op dit gebied nauwelijks voorhanden zijn, is het lastig hierover stellig iets te beweren. Ik ga wel proberen aan de hand van een aantal factoren zoals gedrag en evolutie een logische verklaring te geven.

Reserves aanleggen voor tijden van schaarste

Paarden zijn net als alle (zoog)dieren, eigenlijk alle levende wezens, over miljoenen jaren geëvolueerd op het vinden van zoveel mogelijk energierijk voedsel. Zo kunnen ze in tijden waar minder aanbod is, zoals de winter in noordelijke landen of de zomer in Mediterrane landen, interen op reserves die in goede tijden in de vorm van lichaamsvet opgeslagen zijn.

Survival of the fittest

Doordat er in het wild zelden voldoende voedsel voor alle dieren ter beschikking staat, ontstaat er competitie. Hierdoor zijn dieren die beter aangepast zijn aan hun leefomgeving beter in staat zich voort te planten, bijvoorbeeld doordat deze dieren hun voedsel efficiënter verteren of doordat ze slimmer zijn en daardoor meer voedsel vinden. Op deze manier komen genetische eigenschappen die overleving en vooral betere voortplanting begunstigen steeds meer voor in een populatie (groep dieren) (1,2).

Voor overleving en voortplanting is met name van belang hoeveel energie ter beschikking staat. Van veel minder groot belang is hoe de kwaliteit van het voedsel is met betrekking tot mineralen. Zeker omdat wilde dieren grote afstanden afleggen en zo een breed aanbod aan verschillende soorten voedsel hadden, is de kans klein dat natuurlijke selectie ervoor gezorgd heeft dat dieren gaan selecteren op mineralen in het voedsel. Als je in het wild wilt overleven, moet je snel veel energie binnenkrijgen en heb je niet de luxe ook nog eens te gaan zoeken naar dat ene plantje of beestje wat wat meer zink bevat dan andere, bijvoorbeeld. Daarom is het uiterst onwaarschijnlijk dat dieren bewust voedsel uitzoeken op basis van gehalte aan mineralen; zout is hiervan uitgezonderd omdat het lichaam zo grote hoeveelheden hiervan nodig heeft dat actief naar zout zoeken ook evolutionair zinvol is.

Zelfregulatie?

In de wetenschap is men het er over eens dat paarden niet aan zelf-regulatie op het gebied van mineralen doen, volgens de bekende voedingswetenschapper professor Pat Harris en Marie-Céline Hottat van de Universiteit van Gent in emails aan mij. Zout is hiervan uitgezonderd, hoewel sommige wetenschappers menen dat ook de behoefte aan zout maar beperkt gereguleerd is in het lichaam.

Één studie vond dat paarden bij een dieet met tekorten aan mineralen niet voldoende mineralen tot zich namen als ze een mineralenliksteen kregen waar ze onbeperkt aan konden likken (4). Dit kan natuurlijk betekenen dat de wetenschappelijke aanbevelingen van de dosering van mineralen te hoog is. Aangezien deze aanbevelingen baseren op studies èn jarenlange ervaringen van paardenmensen, dierenartsen enz., is het onwaarschijnlijk dat dit het geval is.

Bij Pure Paardenvoeding zien we ook vaak paarden die op verschillende manieren gezonder of fitter worden, of zich gewoon beter voelen, zodra ze een aantal maanden een balancer (mineralenvoer) krijgen wat bij de genoemde wetenschappelijke aanbevelingen past en wat ook zo goed mogelijk afgestemd is op gehaltes in het ruwvoer. Dit is echter uitsluitend subjectief, dus zeker geen wetenschappelijk bewijs. We kennen echter wel gevallen van paarden waar via bloed- of haaranalyse gebrek aan verschillende mineralen aangetoond werd, maar deze paarden wilden in eerste instantie het mineralenvoer soms niet goed eten, ondanks het feit dat ze te lage gehaltes in hun lichaam hadden. Na een tijdje gewenning aten de allermeeste paarden de balancer goed; gewoon een kwestie van wennen aan de smaak. Andersom zijn er ook paarden die meer dan voldoende mineralen binnenkrijgen, en die toch als ze de kans zouden krijgen kilo’s mineralenvoer naar binnen zouden werken – dat zou dus levensgevaarlijk zijn.

Eten wat ze lekker vinden?

Als we goed kijken naar wat onze paarden wel en niet eten zijn er twee dingen die een grote rol spelen: smaak en energiegehalte. Net als bij mensen houden paarden van suiker- en vetrijk eten, dus hoe zoeter hoe beter. Op dit gebied zijn de meeste paarden een gevaar voor zichzelf, ze kunnen zich letterlijk dood eten aan haver, appels, suikerklontjes of wat dan ook.

Smaak is iets wat een veulen al leert door te proeven. Als een jong paard maar heel weinig variatie in voer krijgt, zal het later erg lastig worden dit paard verschillende voeders te laten eten, onafhankelijk van het mineralengehalte.

De invloed van verveling

Daarnaast kunnen veel paarden uit verveling aan van alles en nog wat gaan knagen. Ook aan giftige dingen zoals kopersulfaat kristallen, of mineralenblokken die veel mineralen bevatten en waar een paard zichzelf uit verveling dan aan overdoseert. Een goed gebalanceerd mineralenvoer wordt door  paarden in eerste instantie soms geweigerd, ook al heeft het paard een gebrek aan deze mineralen. Na gewenning vinden veel paarden het mineralenvoer juist lekker en dan is het weer opletten geblazen omdat ze zich door teveel eten ook kunnen vergiftigen! Bied dus mineralensupplementen NOOIT onbeperkt aan, omdat dit echt levensgevaarlijk kan zijn. De aanbevolen dagdosering neerleggen om te kijken hoeveel je paard zelf denkt „nodig“ te hebben kan alleen als je paard alleen zou staan, en dat is natuurlijk helemaal af te raden. Dus in een groepshuisvesting de mineralensupplementen voor de hele groep tegelijk aanbieden is af te raden en kan ook gevaarlijk worden als één van de dominante paarden veel meer binnen krijgt dan de andere dieren.

Conclusie:

Alles bij elkaar is er in geringe mate wetenschappelijk bewijs voor de stelling dat paarden niet weten wat ze nodig hebben wat betreft mineralen en vitamines. Er is absoluut geen bewijs dat paarden wèl zelf weten wat ze nodig hebben. Het is met de huidige stand van de wetenschap dus dringend aan te bevelen een passend supplement afhankelijk van je ruwvoeranalyses in de juiste dosering aan je paard te voeren.

Idhuna Barelds
Biologe/ethologe
december 2020

• https://en.wikipedia.org/wiki/Evolution
• https://en.wikipedia.org/wiki/Natural_selection+
• Email Pat Harris
• https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0737080616304373