IJzer, van levensbelang en levensgevaarlijk

Zoals bijna iedereen wel weet is voldoende ijzer in je voeding van levensbelang. Dat geldt voor paarden net zo als voor mensen. Het verschil tussen paarden en mensen zit hem in het feit dat paarden via het ruwvoer al meer dan voldoende ijzer ter beschikking hebben om gezond te blijven (1). Komen daar nu andere factoren bij, zoals drinkwater (meestal als dit grondwater betreft) met een hoog ijzergehalte, dan kan dit tot ijzervergiftiging leiden; er ontstaat ijzerstapeling in het bloed (hemochromatose) en leverschade of leverfalen. Dit kan dodelijke gevolgen hebben, zoals een onderzoek van de Universiteit Utrecht laat zien (2).

IJzer aanvullen?

IJzer is een bijzonder sterke oxidant, waardoor vrije radicalen in het lichaam ontstaan. Dit maakt hoge ijzerdoseringen ongewenst en ook gevaarlijk met mogelijke invloed op de darmflora (6,7). Hoge gehaltes aan ferritine (het eiwit dat ijzer in het lichaam opslaat) werden gevonden bij paarden met hoefbevangenheid; ook hier is dus reden tot voorzichtig zijn met supplementen (8). Daarnaast kan bij mensen ijzer in de vorm van supplementen tot overgroei van bacteriën in de dunne darm leiden (1). Onder supplement valt ook ijzer dat is toegevoegd aan mineralenvoer of brok, bijvoorbeeld.

IJzer in ruwvoer voor paarden, hoe zit dat?

Aangezien het gemiddelde ruwvoer (zeker in Nederland) uit ca. 100 mg ijzer per kg droge massa bestaat en de aanbevolen dagelijkse dosis ijzer voor een 500 kg paard ca. 400 mg bedraagt zit je bij voldoende ruwvoer (minstens 1,5 kg per 100 kg lichaamsgewicht) aan een ijzerdosis die meer dan voldoende is. Alleen op heel sterk kalkhoudende grond kan het ijzergehalte van het ruwvoer duidelijk lager zijn, maar dat komt in Nederland eigenlijk niet voor. Zelfs als je paard in de sport loopt en intensief getraind wordt, is het gehalte in ruwvoer ruim voldoende; extra ijzer supplementeren wordt daarom door experts ook niet aanbevolen (1).

De interactie met andere spoorelementen.

Gemiddeld genomen zijn echter paarden vrij tolerant voor hoge doseringen aan ijzer, met name als het om natuurlijk voorkomend ijzer gaat (5). Hoge gehaltes aan ijzer kunnen wel opname van zink en koper negatief beïnvloeden, zodat voedingsdeskundigen een verhouding van ijzer:zink:koper van 4:3:1 aanbevelen (1). Met de gemiddeld lage gehaltes van zink en koper in Nederland (uitgezonderd soms de uiterwaarden) en het hoge gehalte aan ijzer in ruwvoer is deze verhouding eigenlijk alleen goed te krijgen door een balancer (mineralensupplement) te voeren die geen toegevoegd ijzer bevat, zoals bijvoorbeeld Pure Victorious Secret, Pure Trace of Smart Balance

Bloedarmoede bij paarden?

En hoe zit het dan met bloedarmoede? Bij paarden komt bloedarmoede bijna nooit door te weinig ijzer in het dieet (9). Wel zijn andere sporenelementen erg belangrijk om bloedarmoede te voorkomen, daaronder koper en cobalt, die beide vaak laag zijn in ruwvoer in Nederland.

Red Cell, Haemolytan? Liever niet!

Ga dus niet je paard ijzersupplementen geven als er bloedarmoede is vastgesteld voordat je je hooi hebt laten onderzoeken op ijzer, zink en koper! Cobalt wordt meestal niet onderzocht in analyses en niet alle supplementen bevatten cobalt, daarom is het van belang om een balancer of supplement te kiezen wat naast zink, koper en selenium ook cobalt bevat, zoals Pure Victorious Secret. Cobalt is een bouwsteen van vitamine B12, dat door het darmmicrobioom van paarden geproduceerd wordt, maar dit kan alleen als er voldoende cobalt in het voer aanwezig is (1).

Conclusie:

Laat je dus niet te snel overhalen ijzersupplementen te gaan voeren, maar ga eerst onderzoeken welke gehaltes je ruwvoer heeft! Te weinig ijzer in het ruwvoer komt heel weinig voor en ijzer supplementeren als er al te veel in het ruwvoer zit kan de problemen juist veel erger maken.

Idhuna Barelds
Ethologe en Biologe
28 maart 2024

1) Equine Applied and Clinical Nutrition, Geor, Coenen & Harris
2) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30269378/
3) https://ker.com/equinews/iron-important-trace-mineral-equine-diets/
4) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37020575/
5) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9559484/
6) https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2213231723003518
7) https://madbarn.com/high-iron-horses/
8) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6971364/
9) https://www.msdvetmanual.com/horse-owners/blood-disorders-of-horses/anemia-in-horses