Equine corona, een onbekend, maar niet ongevaarlijk virus

Over corona bij mensen (en daarmee wordt ondertussen bijna altijd SARS-CoV-2 bedoeld, de officiële naam van het virus) is ondertussen heel veel geschreven en bekend geworden. Veel minder bekend, maar voor paardeneigenaars niet minder beduidend, is het equine coronavirus (ECoV). Aangezien we zelf en in directe omgeving nu 2 uitbraken hebben meegemaakt (in totaal 6 paarden), en dit de zwaarste tijd in onze tot 40-jarige ervaring met paarden houden was, vonden we het hoog tijd dit virus eens in de schijnwerpers te zetten.

Wat is ECoV, oftwel Equine Corona?
Rond het jaar 2000 werd ECoV ontdekt als oorzaak voor vrij milde symptomen bij veulens, voornamelijk diarree (1, 2). Het virus werd als erg besmettelijk, maar met heel lage sterfte geclassificeerd, en komt vooral in de wintermaanden voor. Ruim 10 jaar later kwamen er steeds meer meldingen van uitbraak ook onder volwassen paarden, met een deels veel ernstiger verloop. De symptomen bij volwassen paarden (maar ook bij jongere dieren van 1-3 jaar, na eigen ervaring) zijn vooral niet willen eten, lichte koliekverschijnselen (maar deze kunnen soms ook heftig zijn), lusteloosheid, leukopenie (tekort aan witte bloedcellen), koorts en soms diarree (dit laatste was bij ons bij geen van de paarden opgetreden). Vooral koorts en geen of minder eetlust zijn heel typisch voor ECoV; klachten aan luchtwegen komen bij ECoV (bijna) niet voor (1,2), hoewel er natuurlijk altijd parallel een ander virus of infectie kan optreden (5).

Relatief hoge sterfte coor ECoV
De sterfte varieert, maar wordt door wetenschappers op 9% geschat (3). Dat is een behoorlijk hoog sterftecijfer; hierbij gaat het om gezonde, volwassen paarden. In een uitbraak in Zwitserland in 2021 stierf van 7 positief geteste paarden 1 paard, 1 moest naar de kliniek maar herstelde, en 2 vertoonden geen symptomen (2). In een andere uitbraak onder 14 mini-pony’s en een ezel stierven 4 van de 15 dieren, wat een sterfte van 27% geeft (4).

Bijzondere complicatie van dit virus
Eén van de lastigste complicaties van ECoV en vaak oorzaak van sterfte is hyperammoniëmie, wat kan ontstaan door een verstoord darmmicrobioom, zodat bepaalde stammen de overhand krijgen en veel ammoniak gaan produceren. Ook kan de darm doorlatender worden voor ammoniak, zodat er hoge concentraties ammoniak in het bloed gevonden worden. Dit is een serieuze complicatie die in de kliniek behandeld moet worden en vaak neurologische verschijnselen veroorzaakt. Vaak is geen genezing mogelijk (6).

Verspreiding en incubatie tijd
Gemiddeld zouden 15-20% van de paarden die besmet raken met het virus geen symptomen vertonen; deze kunnen wel het virus overdragen aan andere paarden. Dat maakt het dan ook erg lastig om de bron van het virus te kunnen achterhalen. Meestal gaat dit via de mest, dus als je op andere stallen bent is het aan te bevelen je schoenen goed schoon te maken voordat je naar je eigen paarden gaat, en omgekeerd. Bij ons werden alle 6 paarden ziek (dus 100% morbiditeit), maar niet allemaal even erg. De incubatietijd kan wel tot een week bedragen, meestal wordt het volgende paard al na een paar dagen ziek. Een ziek paard isoleren is dus aan te bevelen, als dat mogelijk is zonder dat het paard daardoor heel veel extra stress krijgt.

Koliek? Temperatuur je paard!
Mocht nu toch je paard vage koliekverschijnselen tonen, neem dan als eerste zijn temperatuur op! Koorts gecombineerd met koliek en verminderde eetlust is bijna een garantie voor ECoV. Nu is het afwachten, en vooral proberen wat je paard wel eet, natuurlijk in overleg en onder begeleiding van je dierenarts, die meestal koorstremmers inspuit tegen de koorts, en eventueel een middel om de darm te ontspannen mocht de koliek erg heftig zijn (dit was bij 1 van onze paarden het geval, een bijna 2-jarige IJslander).

Dwingen om te eten kan niet, en is ook niet goed voor de darm, die herstellen moet; wel kun je in overleg met de dierenarts bijvoorbeeld wat ingeweekte, vloeibare psyllium met eventueel wat lijnzaadolie en/of melasse voor de energie inspuiten met een dikke spuit (dit hebben wij bij de 3 erg zieke paarden gedaan, de 3 andere waren veel minder ziek en aten nog wel wat hooi, alleen minder; bij hun was het gewoon afwachten). Eventueel kun je overwegen een maagzuurbuffer te geven, bijvoorbeeld van Equine74 Gastric, zodat je paard geen maagzweren ontwikkelt vanwege het gebrek aan eetlust.

Wij hebben alles geprobeerd, met individueel verschillend succes; wortels, appels (extra vocht en beta caroteen is niet slecht), russen (van die heel taaie grasachtige planten, grappig genoeg vonden ze dat toen lekkerder dan gras), natuurlijk ook in de wei laten grazen, en meerdere soorten hooi en ander gedroogd ruwvoer; ook ingeweekte grasbrok, lucerne en/of tarwezemelen kunnen geprobeerd worden. Belangrijk is wel dat je paard niet teveel ineens van iets nieuws krijgen, anders kunnen de darmklachten juist weer verergeren. Bij alles geldt: overleg met je dierenarts!

Praktijk ervaringen van dichtbij
1 van de 6 paarden, de jonge IJslander, was zo ziek dat hij ook ‘s nachts gecontroleerd moest worden, omdat het kantje boord was hem al dan niet naar de kliniek te moeten brengen. Hij had dagenlang heel pijnlijke koliekaanvallen, heel erg sneu om te zien. De andere 2 die erg ziek waren, konden de nacht zonder controle doorkomen, maar we waren van ‘s ochtends vroeg tot ‘s avonds laat bezig met te proberen iets te laten eten. Dat waren heel zware 2 weken… De 3 andere paarden werden wel wat minder fit, deels met iets verhoging en wat minder eetlust, maar zeker niet zorgwekkend, deze hoefden geen extra zorg of medicatie.

Diagnose bevestigd
Bij alle zieke paarden was na ongeveer een week het ergste voorbij en kwam de eetlust weer terug, deels na een paar dagen, soms duurde het iets langer. Bij 2 van de 6 hebben we mest- en bloedonderzoek laten doen; het mestonderzoek was (hoewel symptomen pas net voorbij waren) negatief, maar het bloedonderzoek toonde enorm hoge antistoffen tegen het ECoV-virus aan, zodat de Gezondheidsdienst voor Dieren een infectie met het virus kon bevestigen.

Verhoogde risico door overgewicht op complicaties
Een bijkomende complicatie voor te dikke paarden en met name dikke pony’s kan hyperlipemie zijn, oftewel bloedvervetting. Dit kan het verloop ernstiger maken, en de kans op opname in de kliniek verhogen. Als een paard plotseling niets meer eet, kan er vet uit de vetophopingen vrijkomen om het lichaam van energie te voorzien. Op zich is dit normaal, maar bij een paard met overgewicht kan dit ertoe leiden dat veel te veel vet vrijkomt, en zo bloedvervetting ontstaat (6). Des te meer reden je paard slank te houden!

Wat te doen als je je paard verdenkt van ECoV?
Mocht je paard ziek worden en je hebt het geld ervoor over, dan is het zeker aan te bevelen een bloedonderzoek te laten doen op afweerstoffen. Zo wordt het breder bekend en de Gezondheidsdienst voor Dieren is dankbaar voor informatie over de verspreiding van het virus. Veel dierenartsen zijn nauwelijks op de hoogte van het verloop en de symptomen van ECoV, en noemen dan vaag „een virusje opgelopen“. Gezien de heftige gezondheidsklachten en de redelijk hoge sterfte vinden wij het erg belangrijk dat dit algemener bekend wordt, zodat er misschien ook eens aan een vaccin gewerkt gaat worden. Uiteindelijk is de sterfte bij influenza niet hoger; deze wordt tussen 1 en 10 % aangegeven, en hiervoor bestaat al lang een vaccin.

Blijf wel in je hoofd houden dat gemiddeld ruim 90% van de paarden zonder langdurige schade het virus overleeft, dus maak je niet meteen teveel zorgen (en ja, dat is makkelijker gezegd dan gedaan….)

Idhuna Barelds
Biologe/ethologe

13 januari 2023

• 1) https://www.gddiergezondheid.nl/nl/Producten-en-diensten/Producten/Paard/equine-coronavirus
• 2) https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/tbed.14501
• 3) https://thehorse.com/1110915/equine-coronavirus-tops-covid-19-as-horse-health-risk/
• 4) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4858071/
• 5) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7110482/
• 6) https://www.vetlexicon.com/treat/equis/diseases/hyperlipemia