Pre- en probiotica voor paarden, wat zegt de wetenschap?
Darmflora, darmmicrobioom, waar heb je het dan over?
De laatste jaren is steeds meer bekend geworden over het darmmicrobioom, bij mensen maar ook bij paarden. Het darmmicrobioom, populair ook wel darmflora genoemd, is een verzamelbegrip voor alle bacteriën, gisten, schimmels, virussen, archaea en protozoa die in de darm leven. Zonder deze gemeenschap kan geen dier overleven, omdat zij in grote mate ervoor zorgen dat voedsel afgebroken wordt tot stoffen die door de darm direct kunnen worden opgenomen; bij paarden ontbreken enzymen om complexe koolhydraten af te breken en zij zijn dus afhankelijk van hun microbioom hiervoor.
De kracht van een gezonde darmflora
Een gezond darmmicrobioom wordt door steeds meer wetenschappers gezien als bescherming tegen heel veel (chronische) ziektes, bij paarden bijvoorbeeld koliek, hoefbevangenheid en ontstekingen en allergiëen. Daarnaast zijn er veel invloeden van buitenaf die het darmmicrobioom kunnen beïnvloeden, zoals natuurlijk voeding en huisvesting, maar ook ras, leeftijd, ziekten en vooral stress bijvoorbeeld door spenen of transport (5).
Pre-, pro- en postbiotica?
Om het darmmicrobioom gezond te houden worden bij mensen veelal probiotica (bacteriën en gisten die een gunstige invloed kunnen hebben op het microbioom) ingezet.
Ook prebiotica zijn erg populair; dit zijn alle stoffen die door „goede“ bacteriën gebruikt worden zodat deze in aantallen toenemen en potentieel ongezonde populaties van bacteriën in groei geremd worden. Heel veel voeding valt onder de prebiotica, bij paarden met name ruwvoer. Vooral ruwvoer met een hoog aandeel in (hemi)cellulose is gunstig, omdat dit in de dikke darm verteerd wordt, de locatie waar het grootste deel van het microbioom gevestigd is en wat een groot effect op de gezondheid van het paard heeft.
Een derde supplementengroep zijn de postbiotica; dit zijn dode micro-organismen of delen daarvan die doordat ze niet meer actief zijn minder risico op eventuele bijwerkingen geven, maar wel het aanwezige microbioom kunnen ondersteunen. Een voorbeeld hiervan zijn gistcelwanden (2). Ook vallen hieronder stofwisselingsproducten van organismen zoals vitamines (met name B-vitamines) en butyraat.
De invloed van voeding op het microbioom van mens en paard
Er zijn belangrijke verschillen tussen het darmmicrobioom van paarden en van mensen. Zo is het microbioom van mensen niet op de eerste plaats gericht op vertering van vezels, maar op een veel diverser aanbod aan voeding. Bij mensen zorgen melkzuurbacteriën gemiddeld genomen voor een gunstig effect op de darm, bij paarden niet persé; grote hoeveelheden melkzuurbacteriën verzuren de darm en kunnen in extreme gevallen voor o.a. hoefbevangenheid zorgen. Een actuele studie met helaas maar 12 paarden vond geen verschil in de samenstelling van het microbioom na 84 dagen voeren van probiotische supplementen; er was wel een groot verschil tussen begin en eind van de studie, maar dit was bij alle paarden het geval, ook de controlegroep die geen supplementen kregen. Dit toont aan dat de invloed van (ruw)voer en seizoen veel groter is dan van een supplement met probiotica (3).
Transfauneren: paardenmest als probiotica?
Een in vitro studie (in het laboratorium gedaan, niet in levende paarden) met bacteriestammen die uit mest van wilde paarden waren gehaald had wel een positief effect op de aanmaak van gezonde stoffen zoals butyraat en zorgde niet voor verzuring in de darm. Dit gebeurt nu juist wel vaak bij veel probiotica met bacteriën die niet uit een paardendarm gehaald zijn (4). Het positieve effect van darmbacteriën van een gezond paard is al heel lang bekend; al honderden jaren was het normaal om paarden met darmklachten een mest-transplantatie te geven van een gezond paard. Deze praktijk wordt tegenwoordig bij gebrek aan beter ook weer vaker toegepast. Het is ook een reden waarom paarden met darmklachten vaak zelf mest eten, iets wat we als eigenaar niet moeten verhinderen, tenzij de mest die ze eten van een paard is wat bijvoorbeeld zelf ziek is of medicijnen krijgt.
Saccharomyces cerevisiae (Yea sacc 1026) als probioticum?
Een probioticum wat wel vaker positieve resultaten lijkt te geven, vooral wat betreft verbeterde vertering van ruwvoer en stabilisatie van het darmmicrobioom, is de gist Saccharomyces cerevisiae (6). Helaas zijn de studies heel verschillend opgezet en is er weinig onderzoek gedaan naar paarden die al problemen hebben, zoals hoefbevangenheid of PSSM. Daardoor is er eigenlijk geen vaststaand bewijs dat dit als supplement het darmmicrobioom verbetert, maar omdat elk paard anders is, is het wel iets wat uitgeprobeerd kan worden.
Prebiotica = altijd goed en veilig?
Bij de prebiotica is er een vergelijkbaar probleem: artisjokkenmeel (FOS + inulin) bijvoorbeeld zorgde met name voor hogere bacteriële activiteit in maag en dunne darm, waarvan het gezondheidseffect contraproductief kan zijn; butyraatproductie in de maag kan voor de maag schadelijk zijn en maagzweren veroorzaken (1). Daarnaast namen in onderzoek bacteriën van de familie Lachnospiraceae af, en juist deze produceren in grote mate butyraat in de dikke darm, wat in de dikke darm juist gewenst is en voor positieve effecten op de gezondheid zorgt (1). Wel nam de totale diversiteit in de darmen toe, maar de vraag is of hier de voordelen opwegen tegen de nadelen.
Prebiotica hebben hetzelfde effect op alle paarden?
Uiteindelijk is al het ruwvoer wat paarden krijgen een prima bron van prebiotica, en juist ook van de prebiotica waarop het eigen darmmicrobioom gespecialiseerd is. Alleen is het lastig voorspellen welke prebiotica in hooi, gras en stro zitten, omdat de gehaltes natuurlijk erg kunnen wisselen en vooral elk paard weer anders reageert. Zo vond een studie dat het microbioom van paarden heel verschillend reageerde bij het voeren van lucerne met dezelfde samenstelling (7). Daarom zal het altijd ontzettend moeilijk zijn om een product te maken wat voor heel veel paarden geschikt is.
Wat weten we van postbiotica?
Voor postbiotica is nog niet zo veel onderzoek beschikbaar, maar eerste studies geven een indicatie dat bijvoorbeeld gistcelwanden ontstekingsreacties tegen kunnen gaan (6). Ook het stofwisselingsproduct butyraat, een korte keten vetzuur, kan eventueel ontstekingsreacties in de darm tegengaan en zo een gezond microbioom ondersteunen en prestaties verbeteren (8).
Samengevat:
Samengevat is de spijsvertering van een paard zo individueel en complex dat je er heel voorzichtig mee om moet gaan. Verhinderen van stress, veel beweging en veel ruwvoer zijn de belangrijkste punten om een stabiel en gezond darmmicrobioom te krijgen. Supplementen kunnen helpen, maar vooral probiotica met melkzuurbacteriën kunnen juist ook een negatief effect hebben en de darm verzuren. Daarom heeft Pure Paardenvoeding deze ook niet in het assortiment. Probiotica zoals Saccharomyces cerevisiae kunnen soms ondersteunen en helpen, maar dit is erg individueel en daarom een kwestie van voorzichtig uitproberen. Vooral bij paarden die stofwisselingsproblemen hebben zoals PSSM, IR of hoefbevangenheid is het een kwestie van oppassen, want symptomen kunnen bij deze paarden ook verergeren. Elk paard heeft zijn eigen microbioom, net als een vingerafdruk bij mensen, en daarom zijn algemene aanbevelingen ook zo lastig. Maar uitproberen kan in de meeste gevallen geen kwaad, en als een product wel helpt, dan kan de gezondheid van je paard op veel punten verbeteren. Zelfs zijn gedrag kan positief veranderen dankzij de invloed van het darmmicrobioom op de hersenen (de darm-hersenen-as).
Idhuna Barelds
Biologe/ethologe
27 november 2025
Gebruikte bronnen:
1) https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0220553
2) https://en.wikipedia.org/wiki/Postbiotic
3) https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11790434/
4) https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0737080624003472
5) https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0737080620300344
6) https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9774806/
7) https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S073708062030397X
8) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/4
