Fosfor, een belangrijk macromineraal voor paard en milieu

We hebben het vaak over mineralen en vitaminen. Alleen, wat voor stoffen zijn dat nou echt?  Wat is het macromineraal fosfor nou precies? Waarom wordt bijvoorbeeld de calcium/fosfor verhouding in je paard’s rantsoen zo belangrijk gevonden?

Fosforrijke producten voor paarden zijn bijvoorbeeld lijnzaad, granen en een graanbijproduct zoals tarwezemelen. Deze voeders vormen vaak een hele goede combinatie met calcium rijke producten zoals luzerne of bietenpulp.

Wil je meer weten over fosfor, lees dan deze blog van de hand van biologe Idhuna Barelds over dit macromineraal.

Veel leesplezier!

Astrid

                 Fosfor, een belangrijk macromineraal voor paard en milieu

Fosfor is een zogenaamd macromineraal, één van de elementen die in grotere hoeveelheden per dag nodig is in de voeding van paarden. Het skelet bestaat voor 14 tot 17 % uit fosfor, en voor veel energieprocessen in het lichaam is ook fosfor nodig net als voor de synthese van nucleïnezuur (DNA, RNA), fosfolipiden en bepaalde proteïnes (1,2).

Fosfor bronnen, hun opname en het milieu
Fosfor wordt voor ca. 30-55% geabsorbeerd, de rest wordt weer uitgescheiden in de mest. Een manier om de opname van fosfor beter te regelen is het voeren van natuurlijke fosforbronnen zoals lijnzaad (gemicroniseerd is optimaal). Aan veel mineraalvoer wordt fosfor als bijvoorbeeld calciumfosfaat toegevoegd, wat als nadeel heeft dat ongeveer de helft direct als fosfaat in de mest belandt en op deze manier het oppervlaktewater met fosfaten kan verontreinigen. Organisch gebonden fosfor zoals uit lijnzaad of graan(bij)producten spoelt niet zo snel uit de mest en kan na composteren prima als mest voor de weide hergebruikt worden. De absorptie van fosfor wordt volgens onderzoek ook niet direct verhoogd door meer fosfor te voeren (2). Wel schijnt het toevoegen van meer zout (NaCl) tot een duidelijk verhoogde fosforabsorptie te leiden (2).
In ruwvoer is het fosfor gehalte afhankelijk van de stengeligheid van het ruwvoer. Als de stengel-massa hoger is dan de blad-massa neemt de fosfor-concentratie af (1). Stro is dan ook laag in fosfor (meestal minder dan 1 mg per kg).

Het belang van een gezonde darmflora
Fosfor wordt voornamelijk in de dikke darm opgenomen, waarbij de opname in de dikke darm onafhankelijk is van de calciumconcentratie in het voer. In de dikke darm kunnen ook fosfor fytaten door darmbacteriën afgebroken worden en daarna als fosfor opgenomen worden (2). Daarmee hangt de fosforopname sterk af van de gezondheid van de darmflora; een dieet rijk aan goed ruwvoer (hooi of voordroog, liefst biologisch of van natuurland) kan daarmee indirect de fosforopname bevorderen, zonder dat er direct meer fosfor in het ruwvoer zit.

Hoeveel fosfor heeft je paard nodig?
De aanbevolen hoeveelheid fosfor is afhankelijk van de trainingsintensiteit (2). Daarom geeft NRC een aanbeveling van 0,058 mg / kg lichaamsgewicht voor paarden die zwaar getraind worden, 0,042 g/kg voor middelmatige training en 0,036 g/kg voor onderhoud (2). Bij een 500 kg zwaar paard kom je dan redelijk makkelijk aan de dagdosering alleen via ruwvoer. Als er eventueel wat haver bijgevoerd wordt of liever nog groene haver of gemicroniseerd lijnzaad, is ook bij sportpaarden de fosfordosering vrij makkelijk haalbaar.

Hoe zit dat met calcium x fosfor?
De calcium / fosfor verhouding is niet onbelangrijk, maar de hoeveelheid calcium in het dieet verandert niet veel aan de fosfor-absorptie. Wel moet de hoeveelheid calcium hoger blijven dan de hoeveelheid fosfor (verhouding Ca:P groter dan 1), omdat er anders – zelfs bij voldoende calcium in het dieet in absolute hoeveelheid – calciumgebrek kan ontstaan. In Nederland is deze situatie heel erg zeldzaam, alleen iemand die zijn paard heel grote hoeveelheden graan en graanbijproducten en/of lijnzaad zou voeren zou dit risico lopen. Hooi in Europa heeft eigenlijk altijd meer calcium dan fosfor, meestal in de verhouding 2:1 of meer, wat prima is voor paarden. De absolute hoeveelheid fosfor is meestal ook voldoende, tenzij een paard op dieet is en minder dan 1,5-2 kg ruwvoer per 100 kilo lichaamsgewicht krijgt, of als het hooi heel erg stengelig is. Bij slechtere kwaliteit ruwvoer is het dus zinvol een extra fosfor-bron toe te voegen. Ook hier geldt dus weer dat een ruwvoeranalyse altijd heel zinvol is, want te veel fosfor bijvoeren heeft geen zin en kan contraproductief zijn.

Idhuna Barelds
Biologe/ethologe

1) Equine Applied and Clinical Nutrition: Health, Welfare and Performance (2013); Geor, Coenen & Harris

2) https://www.nap.edu/read/11653/chapter/1