Zomereczeem bij paarden: oorzaak, symptomen en tips
Zomereczeem bij paarden is meer dan alleen wat jeuk aan manen of staart. Het kan je paard gek maken van de irritatie, met open wonden, gedragsveranderingen en wanhoop tot gevolg. Als eigenaar voel je je vaak machteloos — want wat helpt nu écht?
In deze blog zetten we de oorzaken, symptomen én de meest effectieve tips voor je op een rij. Gebaseerd op wetenschappelijke inzichten én praktijkervaring van een biologe met jarenlang ervaring met zomereczeem.
Zodat jij beter weet wat je kunt doen — en je paard weer rust krijgt.
Wat is zomereczeem bij paarden?
Staart- en maneneczeem of zomereczeem zijn beide eigenlijk geen correcte begrippen. De eerste naam suggereert dat het alleen staart en manen betreft en dat is in veel gevallen niet correct, want heel veel lichaamsdelen zijn vaak betroffen naast staart en manen zoals haarwervels met name op de buik, de benen en het hoofd.
De term zomereczeem is ook niet correct, want dankzij milde winters door klimaatverandering hebben veel paarden bijna het hele jaar door jeuk, alleen in de wintermaanden niet of minder.
Een allergische reactie op knutten en vliegen
Dat komt omdat zomereczeem veroorzaakt wordt door allergische reacties op eiwitten in het speeksel van verschillende soorten van heel kleine vliegjes (knutten), Culicoides spp., maar ook andere bijtende vliegen met vergelijkbare allergenen in het speeksel kunnen allergische reacties veroorzaken (1,3). Daarom wordt het in het Engels ook insect bite hypersensitivity (IBH) oftewel insectenbeet-overgevoeligheid genoemd. Wij houden het gemakshalve even op zomereczeem, omdat de meeste mensen het onder deze naam kennen.
Deze vliegjes zijn vooral op warmere, vochtige dagen extreem actief, met name rond zonsopgang en zonsondergang en sterven vrij snel na nachtvorst. Wind is ook ongunstig voor ze, zodat veel paarden direct aan de kust geen last hebben van zomereczeem. Ook in berggebieden en hoogvlaktes boven ca. 900 m zijn de vliegjes niet meer actief.
Welke rassen zijn gevoelig voor zomereczeem?
Zomereczeem kan bij elk ras voorkomen, maar er zijn aanwijzingen voor genetische componenten. Veel sobere rassen, zoals Haflingers, Fjorden, IJslanders en Shetlanders zijn er gevoelig voor, maar ook bij veel andere rassen komt zomereczeem voor. Iberische rassen zoals PRE en Lusitano zijn vaak gevoelig, net als Friezen, maar ook veel KWPN'ers en Arabieren. Helaas is er geen ras wat er niet door getroffen kan worden.
Sommige bloedlijnen zijn gevoeliger dan andere, waardoor het niet aan te bevelen is met paarden die zomereczeem hebben te fokken.
Hoe herken je zomereczeem bij je paard?
De symptomen van de allergische reacties beginnen met jeuk, meestal in manen en bovenkant staartwortel, maar kunnen vrij snel verergeren en door het schuren en vermeerderde allergische reacties ontstaan verdikte huid, bloederige plekken en compleet weggeschuurde manen en staart.
Korstjes op de huid komen ook veel voor, tot in de oren en aan de benen, onder de buik en aan uier en koker, eigenlijk overal waar de vacht minder dicht is. Paarden kunnen letterlijk gek van de jeuk worden en zelfs niet meer willen eten, alleen maar bezig zijn met schuren en ook mensen omver lopen of agressief worden naar soortgenoten in hun wanhopige zoektocht naar verlichting.
Daarom is het essentieel dat elke eigenaar al bij de minste tekenen van jeuk meteen op zoek gaat naar verlichting en voorkomt dat de jeuk steeds erger wordt. In ernstige gevallen is soms de enige oplossing een nieuw tehuis voor het paard te vinden aan de kust, of zelfs in te laten slapen. De ernstige jeuk die deze allergie veroorzaakt is zo kwellend, dat niets doen dierenmishandeling betekent. Sommige eigenaars zetten paarden in een wei zonder mogelijkheid zich te kunnen schuren; dat lijkt misschien slim omdat paarden zich door het schuren kunnen verwonden, maar uiteindelijk is dit ook een vorm van mishandeling, omdat het schuren tenminste op korte termijn de jeuk iets verlicht. Daarnaast is het belangrijk dat je als eigenaar goed in de gaten houdt of je paard jeuk heeft, en dat zie je het makkelijkst als je paard ergens kan schuren.
Wat kun je doen tegen zomereczeem?
Medische behandeling van zomereczeem is lastig. Corticosteroïden (ingespoten of via de mond ingegeven) zijn op dit moment de enige oplossing en in ernstige gevallen zeker aan te bevelen om de huid weer rustig te krijgen, maar deze hebben ook bijwerkingen zoals een mogelijk verhoogde kans op hoefbevangenheid, dus hierbij is het belangrijk goed met je dierenarts te overleggen (2). Een nieuwe behandeling die veelbelovend is is het nieuwe vaccin tegen het eiwit interleukin-5 (een eiwit wat de immuunreactie van het lichaam regelt en bij zomereczeem "in overdrive" gaat zodat er een overreactie plaatsvindt, wat tot bultjes en jeuk leidt). Dit vaccin is veelbelovend maar nog niet op de markt (2). Ook wordt op verschillende plekken gewerkt aan een therapie met afgezwakte allergenen, die voor een desensibilisatie van de immuunreactie kunnen zorgen. Ook deze therapie is veelbelovend maar nog niet rijp voor de markt (2).
Zomereczeem voorkomen: tips voor de zomermaanden
Wat kan je dan wel doen? Ik heb zelf meerdere paarden met matig tot ernstig zomereczeem (gehad) en veel ervaring met de behandeling ervan. Ondanks dat wij aan de bosrand wonen, wat ongunstig is omdat er veel vliegjes zijn, heb ik de jeuk van mijn paarden onder controle. En daar gaat het om!
Eczeemdekens
Ten eerste zijn eczeemdekens ideaal als oplossing. Deze zijn er ondertussen in zo veel soorten en maten dat er voor elk paard en pony wel een geschikte oplossing te vinden is. Een goede hoofdkap is voor paarden met ernstiger zomereczeem ook belangrijk, ik heb de beste ervaring met Boett dekens en hoofdkap als combinatie. Maar ook goedkopere eczeemdekens voldoen meestal prima.
Huidverzorging: wassen en smeren
Wassen met een huidvriendelijke (natuurlijke) shampoo werkt vaak goed om de huid te kalmeren, bijvoorbeeld de EqWax Itch Away No-Rinse Wash. Naar mijn ervaring is de jeuk direct na wassen meteen een stuk beter, en de huid is schoon daarna ook makkelijker te behandelen. Vooral plekken die al jeuken moeten goed behandeld worden. Ik gebruik daarvoor meestal zinkzalf en/of honingzalf zoals bijvoorbeeld de Red Horse HoneyHeel. Ook een combinatie van BiteBack producten is hiervoor erg geschikt, omdat deze producten verzorgen, jeuk stillen en insecten weren.
Vraag rustig advies, omdat de juiste combinatie afhankelijk is van de ernst van de symptomen. Voor advies, klik hier.
Insecten weren zonder biociden of insecticiden
Vliegwerende middelen helpen maar heel beperkt tot niet, omdat deze zelden langer dan een uur of zo hun werking behouden. Bij zomereczeem heb je 24 uur bescherming nodig. Synthetische middelen die insecticiden bevatten zoals permethrine zijn al helemaal niet aan te bevelen, omdat ze ook nuttige insecten doden en daarnaast ook niet afdoende werken.
Er is een studie die een zeer goede beschermende werking aantoonde van een mengsel van verschillende etherische oliën, namelijk een spray met kamfer, lemongrass, may chang, pepermunt en patchouli (2). Deze oliën moeten wel van goede kwaliteit zijn natuurlijk en kunnen ook irriteren, dus het is belangrijk dit eerst te proberen op onbeschadigde huid.
EqWax insectwerende balsems bevatten hoogwaardige etherische oliën om insecten te weren. Kijk hier voor meer informatie over deze plantaardige balsems.
Beperk stress
De jeuk is een stress factor voor je paard. Meer stress door bijvoorbeeld een verhuizing, onrust in de kudde kan de jeuk verergeren. Probeer stress zoveel mogelijk te beperken.
Sluit eventuele leverproblemen uit
Jeuk kan vele oorzaken hebben en hoeft niet altijd een symptoom van zomereczeem te zijn. Geregeld komen wij ook paarden tegen die jeuk hebben als gevolg van verhoogde leverwaarden en/of mycotoxine druk. Door middel van bloedonderzoek kunnen leverproblemen worden uitgesloten of gediagnosticeerd.
Voor meer informatie over mycotoxinen, klik hier en lees onze blog over dit thema.
De rol van voeding bij zomereczeem
Vul voedingsstoffen aan
Voeding is een derde pijler waarop de behandeling van zomereczeem rust, maar zeker niet de onbelangrijkste! Voldoende zink, koper en selenium en o.a. vitamine E zijn essentieel voor de gezondheid van de huid. Voor veel paarden voldoet naast ruwvoer een balancer die deze voedingsstoffen aanvult.
Ook extra omega-3 vetzuren, bijvoorbeeld door Equilog Linseed (gemicroniseerd lijnzaad) is aan te bevelen. Daarnaast is overgewicht nadelig voor de stofwisseling en daarmee ook voor de huidgezondheid, dus je paard op gezond gewicht houden is heel belangrijk. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat insulineresistentie gevoeligheid voor jeuk kan verhogen, dus des te meer reden om goed op suikerarm voer te letten bij een paard met zomereczeem.
Wil je meer weten over de voordelen van oliën en vetten voor je paard? Lees dan onze blog over dit onderwerp. Klik hier.
Een gezond gewicht
Een gezond gewicht is voor alle paarden van belang. Voor paarden met zomereczeem zorgt overgewicht voor meer jeuk: hoe dikker het paard, des te erger de jeuk.
Wanneer moet je de dierenarts inschakelen?
Zomereczeem is op dit moment helaas niet te genezen, maar wel goed te behandelen. Het vergt alleen wel tijd en toewijding.
Mocht dit te veel worden of je de jeuk om wat voor reden dan ook niet onder controle krijgt, vraag dan om advies bij je dierenarts of overweeg desnoods je paard te verkopen naar de kust, zodat hij een jeukvrij leven kan leiden. Want de ernstige jeuk van onbehandeld zomereczeem is ongeveer het ergste wat je paard kan overkomen!
Met gerichte voeding en verzorging kun je de lente en zomer een stuk aangenamer maken voor je paard met jeuk. Neem voor hulp en advies contact op met ons.
We helpen je graag op weg de juiste producten en voeding te kiezen voor jouw paard.
Bekijk de producten van Pure Paardenvoeding die hierbij kunnen helpen.
Biologe-ethologe Idhuna Barelds
27 juni 2025
Met een paar aanvullingen van Astrid.
Bronnen:
1) https://en.wikipedia.org/wiki/Sweet_itch 2) https://thehorse.com/1127423/updates-on-treating-ibh-in-horses/ 3) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17427692/
4) https://www.paardenarts.nl/kennisbank/zomereczeem-bij-paarden/
