Hooi versus voordroog – Idhuna Barelds (Biologe)
Er bestaan ontzettend veel meningen, misverstanden, halve waarheden en onzinnige beweringen als het gaat om het voeren van hooi of voordroog.
Definitie is belangrijk
Allereerst is de definitie belangrijk. Alleen het feit dat het één meestal in plastic geleverd wordt en het ander zonder, is geen criterium. Er wordt steeds meer echt hooi in plastic verpakt en bewaard, bijvoorbeeld van Welkoop, Jopack Top Hay en een aantal leveranciers in Duitsland. Dit kan alleen als het hooi heel erg droog is, met een droogstofgehalte (DS)* van rond de 90%. Dit hooi is vaak in een fabriek gedroogd in plaats van op het land, wat het minder milieuvriendelijk maakt, maar wat ervoor zorgt dat het vaak wel van betere van kwaliteit is. Dit komt doordat er minder zand, takken en dergelijke in zit.
Voordroog is bijna hooi, maar ligt meestal 1-2 dagen korter op het land te drogen. Het droge stof gehalte varieert tussen de 55% en 75%, waardoor het nog iets vochtig en zachter aanvoelt en meestal iets zurig ruikt (geen zuurkool, maar een fris zurig luchtje). Voordroog moet altijd ingepakt worden in folie om schimmel te voorkomen. Het voordeel is dat het in principe stofvrij is, maar het risico op verontreiniging door aarde en dode dieren is aanwezig en daarmee het risico op botulisme (komt niet vaak voor, maar zeker niet uit te sluiten; dit kan echter ook bij hooi gebeuren). Hygiëne is dus heel belangrijk.
Neem niet alles aan wat je leest
Een eerste punt is dat vooral grote stallen (fokkers, sportstallen, maneges etc.) voordroog voeren. Het gaat hierbij om een groot aantal paarden, maar omvat weinig mensen die tijd en zin hebben om op fora, Facebook en andere media hun mening en ervaringen over het voeren van voordroog te delen. Te bedenken is wel dat dit grotendeels paarden zijn die heel zware prestaties moeten leveren, en waarbij gezondheidsproblemen door verkeerd voer meestal vrij snel opvallen. Uit eigen ervaring kan ik zeggen, dat de stallen die ik ken (van Lusitano’s tot IJslanders en sportstallen voor spring- en dressuurpaarden) nauwelijks problemen kennen die direct met een dysbiose** samen kunnen hangen (zoals koliek, slechte vacht, slechte hoeven). Integendeel.
Op fora, Facebook enzovoort wordt heel veel gediscussieerd en worden deze discussies vaak op een heel stellige manier weergegeven, zodat veel lezers op het eerste gezicht dit voor waar aannemen. In detail bevatten deze beweringen, zeker als er geen referenties aan wetenschappelijk onderzoek genoemd worden, meestal erg veel fouten, onwaarheden, conclusies die voortkomen uit beperkte kennis enzovoort. Mijn advies is om altijd na te vragen waar de auteurs hun beweringen vandaan hebben, en zeker niet tevreden te zijn met „dat zijn mijn ervaringen“ of „dat weet ik gewoon“. Er worden veel dingen geroepen op het internet. Het is daarom beter om je te verdiepen in gedane studies.
Wat zeggen de studies?
Er zijn een aantal studies in o.a. Duitsland en Zwitserland uitgevoerd om de microbiële kwaliteit van hooi en voordroog te vergelijken. Uit praktisch alle studies kwam als resultaat dat de kwaliteit gemeten aan pathogene (schadelijke) schimmels en bacteriën in hooi veel slechter is dan in voordroog. Vaak zelfs zo dat dit hooi, wat optisch niet slecht leek, eigenlijk niet gevoerd had mogen worden. (2)
Het vochtpercentage heeft weinig invloed op microbiële kwaliteit. Dit blijkt uit een Zweedse studie, waar nauwelijks verschil gevonden werd in kwaliteit tussen kuil, natte voordroog (55% DS) en droge voordroog (70%) ook na meer dan een jaar opslag. (3)
Een Zwitserse studie vergeleek hooi (83-84% DS) met voordroog (66-72% DS). De aantallen schimmels en bacteriën waren duidelijk hoger in hooi dan in voordroog, bij schimmels zelfs gemiddeld dubbel zo hoog. Ook werd gekeken hoe de kwaliteit van de voordroog een week na het openen was, en daaruit bleek dat zowel aantallen schimmels als bacteriën nauwelijks toegenomen waren. (4)
Aangezien schimmels veel sporen vormen en deze vaak als stof te zien zijn bij hooi als het bijvoorbeeld losgeschud wordt, is het veel lagere gehalte aan schimmels bij voordroog heel belangrijk. Vooral ook voor paarden met een stofallergie (meestal allergische reactie op schimmelsporen). Stoffig hooi hoort niet aan paarden gevoerd te worden, ook als ze niet allergisch zijn! Door het hogere vochtgehalte worden aanwezige sporen en ander stof in voordroog beter gebonden, zodat er nauwelijks stof in de longen terecht komt. Mocht er toch hooi gevoerd worden, dan zijn grote balen vaak beter dan kleine, omdat deze langer drogen en strakker geperst worden. Zo ontstaat minder groei van schadelijke schimmels en bacteriën. Dit bleek ook uit een test van het Duitse tijdschrift Cavallo enige jaren geleden.
Voedingswaardes
De voedingswaarde, vooral kijkende naar eiwitten, is bij voordroog gunstiger dan bij hooi. Suikers zijn vaak vergelijkbaar en in de Zwitserse studie was fructaan duidelijk lager in voordroog dan in hooi. (4) Conclusie is dat voordroog qua voedingswaarden gunstig is voor veel paarden.
Wat overigens niet ongezegd kan blijven is dat het tijdstip van maaien, de bodem en de samenstelling van de grassen en kruiden van veel grotere invloed zijn dan het algemene verschil tussen hooi en voordroog. Hier is dus een analyse altijd zinvol.
Nadelen van voordroog
Een nadeel van voordroog kan bijvoorbeeld zijn dat paarden een hogere insuline respons hebben dan bij hooi. Dit geldt voor paarden die insuline resistent zijn of een andere vorm van verkeerde regulering van de insuline respons hebben. Dit zou volgens de onderzoekers kunnen komen door andere stoffen in voordroog zoals vluchtige vetzuren of ethanol.(1) Het is in ieder geval een punt van aandacht voor paarden met stofwisselingsproblemen.
Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat de paarden die insuline gerelateerde problemen hebben (EMS, PSSM) inderdaad vaak niet goed reageren op voordroog (bijvoorbeeld met chronische diarree of gaskoliek). Dat betreft echter alleen paarden met deze problemen en geldt niet voor gezonde paarden!
De reactie van individuele paarden op voordroog en/of hooi is altijd nauwkeurig te bekijken. Het darmmicrobioom is bij elk paard individueel verschillend, dit is dus een kwestie van voorzichtig proberen waarop een individueel paard het beste reageert. Een verder gezondheidsvoordeel van voordroog is de zachtere structuur, wat voor paarden met maagzweren een groot voordeel kan zijn. De veel genoemde „verzuring“ van het paard (verandering van pH van het bloed) en/of de darm door voordroog is een misverstand en treedt niet op bij paarden die dit voer goed verdragen. Een studie uit Zweden toont tevens aan dat dit ook niet geldt bij snelle wisseling tussen hooi en voordroog. (5) Zij vonden alleen een verandering in zuur-basen evenwicht bij veranderingen in ruw eiwit gehalte van het ruwvoer, onafhankelijk van hoe het geconserveerd was.(5) Dit verklaart waarom veel mensen denken dat voordroog paarden verzuurt; voordroog heeft meestal een hoger (maar niet persé schadelijk!) eiwitgehalte dan hooi, wat het zuur-basen-evenwicht tenminste tijdelijk kan verschuiven. Dit is dus te vermijden door vóór verandering van ruwvoer een analyse te laten maken om te kijken of met name suiker- en eiwitwaarden vergelijkbaar zijn.
Een ander nadeel van voordroog (en hooi in plastic) is de milieubelasting door plastic afval. Echter spelen hier meerdere factoren en moet in rekening worden gebracht dat voordroog minder lang op het land ligt en minder vaak geschud moet worden. Daarnaast moet bij hooi vaak meer worden weggegooid omdat, zeker bij opslag van kleine pakjes, de buitenste laag meestal stoffig is en daarmee niet geschikt is om te voeren. Tevens moet voor hooi extra opslag gereserveerd of gebouwd worden, wat zeker niet te onderschatten is. Voor voordroog hoeft dit nauwelijks.
Het verhaal samengevat
Samengevat is voordroog voor paarden die dit goed verdragen en geen stofwisselingsproblemen hebben zeker te verkiezen boven hooi. Bij paarden die insuline resistent zijn of vergelijkbare insuline gevoelige problemen hebben, verdient hooi de voorkeur. Tenzij er heel voorzichtig geprobeerd wordt hoe het individuele paard reageert op voordroog, liefst met bloedanalyse van insulinewaarden na het voeren van de voordroog.
Auteur: Drs. Idhuna Barelds (Biologe) – februari 2019
Twijfel je zelf over de keuze tussen hooi en voordroog en wil je meer informatie over de keuze? Neem dan contact op.
* Droge stof gehalte van een product is hetgeen dat van een product over blijft, nadat je het vocht hebt verwijderd. Dus heb je 10 kg hooi, met een vochtgehalte van 15% dan is het droge stof gehalte 85% oftewel 1,5 kg vocht en 8,5 kg product droge stof.
** Dysbiose: daling van de aantallen goede bacteriën en een overgroei van het aantal schadelijke bacteriën in de darmen.
Gebruikte bronnen:
* Droge stof gehalte van een product is hetgeen dat van een product over blijft, nadat je het vocht hebt verwijderd. Dus heb je 10 kg hooi, met een vochtgehalte van 15% dan is het droge stof gehalte 85% oftewel 1,5 kg vocht en 8,5 kg product droge stof. ** Dysbiose: daling van de aantallen goede bacteriën en een overgroei van het aantal schadelijke bacteriën in de darmen.
1) https://thehorse.com/161171/haylage-not-ideal-for-ponies-with-insulin-dysregulation
4) Heu oder Haylage in der Pferdefütterung im Vergleich, J. Besier et al., 2013
5) https://pub.epsilon.slu.se/1821/1/Kappan_Avhandling_nr_08.68.pdf
